Τριάντα χρόνια άκαρπες προσπάθειες (17-1-2016)

Του ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ απο την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ .Βρισκόμαστε στο σωτήριον έτος 1985. Ο Ανδρέας Παπανδρέου διορίζει τον Κώστα Σημίτη στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Τη χρονιά εκείνη ο Πλάτων Τήνιος, φρέσκος από τις σπουδές του στην Οξφόρδη και στο Κέιμπριτζ, αναλαμβάνει ρόλο συμβούλου του Γιάννου Παπαντωνίου, υφυπουργού Οικονομίας με ευθύνη για τις ΔΕΚΟ. Ο Τήνιος καταπιάνεται με τα ζοφερά οικονομικά του ΙΚΑ.

Οπως θυμάται ο Τήνιος, τα διευρυνόμενα ελλείμματα που είχαν προκύψει από τις γενναιόδωρες αυξήσεις στα κατώτατα όρια συντάξεων καλύπτονταν με δάνεια από την Εθνική Τράπεζα, όχι με αμιγώς τραπεζικά κριτήρια, και με επιτόκια 25-30%! «Η πρώτη μου συνεισφορά στην πολιτική για το ασφαλιστικό ήταν να προτείνω να επιχορηγείται απευθείας το ΙΚΑ από το κράτος, αντί να παίρνει δάνεια που ήταν προφανές ότι δεν θα μπορούσε ποτέ να αποπληρώσει», λέει στην «Κ».

Το ΙΚΑ είχε εξαιρεθεί από το πρόγραμμα λιτότητας που σχεδίασε τότε ο Σημίτης – και ο πρώτος πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων Γιάννης Σπράος. «Ο όρος ήταν ότι θα παρουσιάζαμε διαρθρωτικά μέτρα για τον εξορθολογισμό του συστήματος», λέει ο Τήνιος. Πράγματι, τα υπουργεία Οικονομίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ετοίμασαν ένα πακέτο με κάποιες βασικές παρεμβάσεις (στα όρια ηλικίας, στη δυνατότητα συνταξιοδότησης στη 15ετία, κ.ο.κ.). Το πακέτο, αφηγείται ο Τήνιος, είχε εγκριθεί σε τεχνοκρατικό επίπεδο και «είχαν γίνει όλες οι απαραίτητες συνεννοήσεις μεταξύ Παπανδρέου και Σημίτη». Την τελευταία στιγμή, ωστόσο, το σχέδιο διέρρευσε στην «Αυριανή». Προκλήθηκε σάλος, το υπουργικό συμβούλιο το αποποιήθηκε και τα διαρθρωτικά μέτρα δεν προωθήθηκαν ποτέ.

Με την κατάσταση να έχει εκτροχιαστεί τόσο πολύ, που το 1990 κινδύνευσε η καταβολή του δώρου Πάσχα στους συνταξιούχους, η κυβέρνηση Μητσοτάκη ανέλαβε δράση. Με τον ν. 1902/1990, πολιτικής πατρότητας Σουφλιά (με τη συνδρομή της Μαριέττας Γιαννάκου), αυξήθηκαν τα όρια ηλικίας στον δημόσιο τομέα και στις ΔΕΚΟ και θεσπίστηκαν εισφορές για τους δημοσίους υπαλλήλους που είχαν διοριστεί μετά την 1.1.1990, για πρώτη φορά ύστερα από δεκαετίες. Επιπλέον αυξήθηκαν οι εισφορές στο ΙΚΑ και τα ειδικά (βλ. ευγενή) ταμεία, και τέθηκαν όρια στις αυξήσεις των κατώτατων συντάξεων.

Το 1992, παρά το σφυροκόπημα από την αντιπολίτευση, έγινε η δεύτερη σημαντική παρέμβαση. Ο νόμος Μάνου-Σιούφα (2084/1992) ψηφίστηκε σε συνθήκες εκτάκτου ανάγκης, εν μέσω απεργίας διαρκείας –σχεδόν ενός μηνός– της ΔΕΗ, που έφερε τη χώρα στα πρόθυρα του μπλακ άουτ.

Η ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Κώστα Σημίτη, το 1996, οδήγησε στην τελευταία σοβαρή απόπειρα διάσωσης του ασφαλιστικού προ κρίσης, που κατέληξε σε φιάσκο. Ο Σημίτης επανέφερε στο πλευρό του τον Σπράο και του ανέθεσε την κατάρτιση μελέτης για το συνταξιοδοτικό σύστημα. Βασικός συντάκτης της ήταν ο –σύμβουλος του πρωθυπουργού πλέον– Πλάτων Τήνιος. Η έκθεση Σπράου, όπως έμεινε στην ιστορία, αποτελούσε μία αναλυτική παρουσίαση των παθογενειών του συστήματος. Προειδοποιούσε για την ανάγκη άμεσης δράσης, ενώ έκανε αναφορά και στον λεγόμενο «τρίτο πυλώνα» – των καθορισμένων, κεφαλαιοποιούμενων εισφορών, μέσω ιδιωτικών λογαριασμών. Αυτή η αναφορά διευκόλυνε τη δαιμονοποίηση της έκθεσης. Ο Χρήστος Πολυζωγόπουλος, πρόεδρος τότε της ΓΣΕΕ, χλεύασε τον ισχυρισμό της έκθεσης ότι αν δεν λαμβάνονταν ταχέως διορθωτικά μέτρα, το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης θα κατέρρεε το 2010.

Δυόμισι χρόνια αργότερα, ο Σημίτης έχρισε τον Τάσο Γιαννίτση υπουργό Εργασίας, με βασική αποστολή τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού. Ο Γιαννίτσης ανέθεσε τη μελέτη της κατάστασης και των προοπτικών του συστήματος στην κρατική Αναλογιστική Αρχή του Ηνωμένου Βασιλείου. Υπό τον φόβο των διαρροών, όμως, άφησε στο σκοτάδι την ηγεσία του συνδικαλιστικού κινήματος και βασικά στελέχη της κυβέρνησης.

Η παρουσίαση των μέτρων στην κυβερνητική επιτροπή και το εκτελεστικό γραφείο προκάλεσε σωρεία αντιδράσεων. Οι παρευρισκόμενοι συμφώνησαν τελικά σε ένα κοινό ανακοινωθέν, στο οποίο οι προτάσεις Γιαννίτση αναφέρονταν απλά ως τα εναρκτήρια σημεία του διαλόγου. Το απόγευμα της ίδιας μέρας –20 Απριλίου– ο υπουργός Εργασίας έδωσε το σχέδιο στον Χρ. Πολυζωγόπουλο της ΓΣΕΕ. Το ίδιο βράδυ είχε ήδη διαρρεύσει στα ΜΜΕ, η πλειονότητα των οποίων επέδειξε τον γνωστό συνδυασμό ψυχραιμίας και εγκυρότητας που συχνά χαρακτηρίζει την κάλυψη του ασφαλιστικού. Η συνέχεια εξελίχθηκε σε πορείες και απεργίες.

Κι έτσι άδοξα –πριν καν τις μεγάλες διαδηλώσεις της Πρωτομαγιάς– έληξε η τελευταία απόπειρα να τεθεί σε πιο βιώσιμη βάση το ασφαλιστικό...