Οι 9+1 τσεκουριές που ισοπέδωσαν τις συντάξεις και (δεν) έσωσαν τα Ταμεία (6-12-2015 )

Οι 9+1 τσεκουριές που ισοπέδωσαν τις συντάξεις και (δεν) έσωσαν τα Ταμεία

Γιατί οι τεράστιες περικοπές που φτωχοποίησαν εκατομμύρια απομάχους της εργασίας δεν αντέστρεψαν την κατάσταση στο Ασφαλιστικό

Δεν ήταν μία, δεν ήταν δύο, αλλά έφτασαν τις... 10 οι περικοπές που υπέστησαν οι συντάξεις στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, από το 2010 και μετά. Μπορεί τα 2.600.000 των συνταξιούχων να έχασαν από 20% έως και 50% των συντάξιμων αποδοχών τους, αλλά τελικά το ασφαλιστικό σύστημα όχι μόνο δεν διασώθηκε, αλλά συνεχίζει να εκπέμπει SOS. Τα ασφαλιστικά ταμεία αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα ρευστότητας και την τελευταία πενταετία δίνεται μάχη από τις διοικήσεις τους για να καταβληθούν οι συντάξεις στην ώρα τους. Είναι προφανές ότι οι περικοπές αυτές δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι η συνταξιοδοτική δαπάνη, όχι μόνο διατηρήθηκε στα ίδια επίπεδα, αλλά αυξήθηκε κιόλας, ως ποσοστό του ΑΕΠ (14,5% το 2014, από 13% του ΑΕΠ το 2013).

Ουσιαστικά η παρατεταμένη ύφεση σε συνδυασμό με την αύξηση των αιτήσεων υποβολής σύνταξης μπροστά στον φόβο της αύξησης των ορίων ηλικίας «ακύρωσαν» στην πράξη όλες τις περικοπές των προηγούμενων ετών. Παρ' όλα αυτά το μοντέλο παρέμβασης στο ασφαλιστικό σύστημα της χώρας παραμένει ίδιο, κάτι που σημαίνει ότι το πιθανότερο σενάριο είναι να προκύψουν και νέες περικοπές σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, σε μια προσπάθεια να μειωθεί η συνταξιοδοτική δαπάνη κατά 2,25 δισ. ευρώ τη διετία 2015-2016. Αλλωστε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ έχει ήδη πραγματοποιήσει μια «έμμεση» περικοπή συντάξεων, μέσω της αύξησης εισφορών που καταβάλλουν οι συνταξιούχοι για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στον ΕΟΠΥΥ, τόσο στην κύρια όσο και στην επικουρική σύνταξη. Επίσης υπάρχουν πια θεσμοθετημένες παρεμβάσεις, που υπερψηφίστηκαν από την κυβέρνηση Τσίπρα, οι οποίες προκαλούν στο εξής νέες περικοπές στις συντάξεις, ανεξάρτητα εάν θα αποφασιστεί κάτι επιπλέον στη διαπραγμάτευση για το Ασφαλιστικό, που βρίσκεται σε εξέλιξη.

Οι περικοπές που έγιναν

1) Μάιος 2010: Το πρώτο χτύπημα
Η πρώτη ουσιαστική περικοπή έγινε με μείωση στη 13η και τη 14η σύνταξη. Ο νόμος 3845/2010, λίγο πριν από την ψήφιση του πρώτου Μνημονίου, προκάλεσε περικοπή στα δώρα Χριστουγέννων και Πάσχα των συνταξιούχων, αφού τα υποκατέστησε με επιδόματα, τα οποία δεν ξεπερνούσαν συνολικά τα 800 ευρώ τον χρόνο. Διατηρήθηκαν όμως οι 14 επικουρικές συντάξεις.

2) Ιούλιος 2010: Νόμος Λοβέρδου - Κουτρουμάνη
Πρόκειται για την πρώτη ουσιαστική προσπάθεια μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού συστήματος. Οι περικοπές μεταφέρθηκαν για το... μακρινό 2015 και μετά. Ομως οι νόμοι 3863/2010 για τον ιδιωτικό τομέα και 3865/2010 για τον δημόσιο τομέα ουσιαστικά έστρωσαν το χαλί για το σημερινό μοντέλο ασφαλιστικής μεταρρύθμισης που προωθείται. Αλλαξε ο τρόπος υπολογισμού των συντάξεων, με συνέπεια όσοι θα συνταξιοδοτηθούν από το 2015 και μετά να έχουν μειώσεις περίπου 1% ετησίως.

3) Ιούλιος 2011: Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα
Πρώτη φορά η περικοπή απέκτησε ηλικιακή χροιά. Επί της ουσίας, όσοι συνταξιούχοι ήταν τότε μικρότεροι των 60 ετών υπέστησαν μειώσεις στις συντάξεις τους, που ξεκινούσαν από το 6% για ποσό σύνταξης από τα 1.700 ευρώ και άνω και έφταναν στο 10% για ποσά συντάξεων μεγαλύτερα των 3.000 ευρώ. Ολα αυτά ενσωματώθηκαν στους νόμους 3986/2011 και 4002/2011, ως αποτέλεσμα της έναρξης εφαρμογής του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος διάσωσης της ελληνικής οικονομίας.

4) Σεπτέμβριος 2011: Ειδική εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων
Η περικοπή βαφτίστηκε ειδική εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων και κυμάνθηκε από 3% έως 13% για ποσά συντάξεων από 1.400 ευρώ και άνω. Μάλιστα, στον νόμο 3869/2011 δόθηκε αναδρομική ισχύς στη συγκεκριμένη διάταξη από τον Αύγουστο του 2010, άρα οι συνταξιούχοι κλήθηκαν να συνεισφέρουν πολύ μεγαλύτερα ποσά περικοπών, μέχρι να καλύψουν τις εισφορές ενός έτους, που δεν γνώριζαν ότι τις χρωστούσαν...

5) Σεπτέμβριος 2011: Η ώρα των επικουρικών συντάξεων
Ενα από τα μεγάλα «αγκάθια» του Ασφαλιστικού είναι η επικούρηση. Το γεγονός ότι τα επικουρικά ταμεία παράγουν διαρκώς ελλείμματα εντοπίστηκε αμέσως από την τρόικα και έτσι άρχισε το πετσόκομμα. Η απόφαση που πάρθηκε αφορούσε περικοπές κλιμακωτές από 3% έως 10% για ποσά άνω των 300 ευρώ, με το μεγαλύτερο ποσοστό της περικοπής να αφορά επικουρικές συντάξεις μεγαλύτερες των 650 ευρώ τον μήνα.

6) Οκτώβριος 2011: Νέο ηλικιακό πετσόκομμα
Στο στόχαστρο μπήκαν οι συνταξιούχοι κάτω των 55 ετών, οι οποίοι υπέστησαν περικοπή της τάξης του 40% για ποσά συντάξεων άνω των 1.000 ευρώ. Για ηλικίες συνταξιούχων από 55 έως 60 ετών η μείωση έφτασε το 20% για ποσά συντάξεων από 1.200 ευρώ και άνω. Ταυτόχρονα, στον ίδιο νόμο (4024/2011) επιβλήθηκε νέος κύκλος περικοπών και στις επικουρικές συντάξεις. Ειδικότερα, οι συνταξιούχοι του ΙΚΑ που λάμβαναν τότε επικουρική σύνταξη από το ΕΤΕΑΜ υπέστησαν μείωση 30% για ποσά συντάξεων άνω των 150 ευρώ. Τα επικουρικά ταμεία του ιδιωτικού τομέα επέβαλαν μείωση της τάξης του 15%, ενώ οι δημόσιοι υπάλληλοι αναγκάστηκαν να υποστούν περικοπή 20% μόνο για τη δεύτερη επικουρική που λαμβάνουν.

7) Μάρτιος 2012: Νέες περικοπές για κύριες και επικουρικές συντάξεις
Η μείωση στις κύριες συντάξεις αποφασίστηκε για ποσά άνω των 1.300 ευρώ και ήταν ύψους 12%, ενώ είχε και αναδρομική ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2012. Ουσιαστικά με τον νόμο 4046/2012 επιλέχθηκε η πεπατημένη των περικοπών στις υψηλές συντάξεις για να περιοριστεί κι άλλο η συνταξιοδοτική δαπάνη. Αιτία, το γεγονός ότι είχε αρχίσει να διαφαίνεται ότι οι προηγούμενες περικοπές δεν είχαν «πιάσει τον στόχο», αφού η συνταξιοδοτική δαπάνη παρέμενε σε υψηλά επίπεδα. Στον ίδιο νόμο πραγματοποιήθηκε και άλλη μια περικοπή στις επικουρικές συντάξεις. Η περικοπή ήταν της τάξης του 10% για ποσά συντάξεων έως 250 ευρώ. Για ποσά από 250 έως 300 ευρώ η μείωση ήταν 15% και για ποσά από 300 ευρώ και άνω αποφασίστηκε μείωση 20%.

8) Νοέμβριος 2012: Οι αντισυνταγματικές περικοπές
Το δεύτερο Μνημόνιο έφερε μαζί του και τον νόμο 4093/2012, ο οποίος προανήγγειλε νέες περικοπές στις συντάξεις, αλλά από την 1η Ιανουαρίου 2013 και μετά. Πρώτη φορά η μείωση έγινε στο άθροισμα κύριας και επικουρικής σύνταξης, δηλαδή στο σύνολο των εισοδημάτων των δικαιούχων συνταξιούχων. Πιο συγκεκριμένα, η μείωση ήταν της τάξης του 5% για ποσά σύνταξης από 1.000 έως 1.500 ευρώ, έφτανε στο 10% για ποσά σύνταξης από 1.501 έως 2.000 ευρώ, ανήλθε στο 15% για συντάξιμες αποδοχές που κυμαίνονταν από 2.000 έως 3.000 ευρώ και έφτασε το 20% για συντάξεις άνω των 3.000 ευρώ. Παράλληλα, το δεύτερο χτύπημα για τους συνταξιούχους ήταν η κατάργηση και αυτού του επιδόματος των 800 ευρώ, που είχε αντικαταστήσει από το 2010 το δώρο Χριστουγέννων και Πάσχα που λάμβαναν. Ουσιαστικά ολοκληρώθηκε η κατάργηση της 13ης και της 14ης σύνταξης. Φυσικά η κατάργηση αυτή επηρέασε όχι μόνο τις κύριες, αλλά και τις επικουρικές συντάξεις.

9) Ιούλιος 2014: Η ώρα του ΕΤΕΑ
Το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑ) είχε ήδη ενσωματώσει περίπου το 90% των επικουρικών ταμείων. Ηρθε, λοιπόν, η ώρα να πραγματοποιηθούν οι πρώτες περικοπές στις επικουρικές συντάξεις επί λειτουργίας του. Στο πλαίσιο αυτό αποφασίστηκε να πραγματοποιηθούν οριζόντιες μειώσεις κατά 5,2% σε όλες τις επικουρικές συντάξεις. Ουσιαστικά ήταν οι πρώτες περικοπές που επιβλήθηκαν ως αποτέλεσμα της έμμεσης εφαρμογής της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος.

10) Σεπτέμβριος 2015: Μείωση συντάξεων μέσω αύξησης εισφορών
Οι πρώτες περικοπές που πραγματοποίησε η κυβέρνηση Τσίπρα βαφτίστηκαν «αύξηση εισφορών». Με το πρόσχημα ότι έτσι θα στηριχθεί ο ΕΟΠΥΥ, αποφασίστηκε να αυξηθεί εισφορά υπέρ ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης από το 4% στο 6% για τις κύριες συντάξεις, ενώ πρώτη φορά επιβλήθηκε ανάλογη εισφορά 6% και στις επικουρικές συντάξεις. Μάλιστα, η περικοπή έγινε στο αρχικό ποσό της σύνταξης που καταβαλλόταν το 2010 για τις κύριες συντάξεις και στο καταβαλλόμενο ποσό για τις επικουρικές συντάξεις. Η αύξηση της εισφοράς είχε αναδρομική ισχύ από τον Ιούλιο του 2015 και η κάλυψη αυτής της αναδρομικότητας επιβάρυνε τις καταβολές συντάξεων των μηνών Οκτωβρίου, Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου. Αρα έως και τον μήνα που διανύουμε η περικοπή στις συντάξεις ήταν ελάχιστα υψηλότερη από αυτήν που θα είναι από εδώ και στο εξής.

Οι μεγάλοι χαμένοι από τ αμέτρα που έχουν ήδη πάρει υπογραφή

Εκτός από τις περικοπές που πραγματοποιήθηκαν έχουν ήδη θεσμοθετηθεί άλλες μειώσεις, που θα προκύψουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες συνταξιούχων. Ουσιαστικά μεγάλοι «χαμένοι» αυτών των ανατροπών είναι όσοι επιθυμούσαν να αποχωρήσουν πρόωρα από την εργασία τους, καθώς πληρούσαν τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης που ίσχυαν έως τώρα. Πιο αναλυτικά, οι παρεμβάσεις που έχουν ήδη γίνει και μειώνουν ξανά τις συντάξεις που θα εκδοθούν στο εξής είναι οι ακόλουθες:

1) Πρόωρη συνταξιοδότηση - ποινή

Το πέναλτι για τις περιπτώσεις εκείνων που θα συνταξιοδοτηθούν πρώρα, δηλαδή πριν από τη συμπλήρωση των γενικών ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης (62 έτη και 40 χρόνια προϋπηρεσίας ή 67 έτη με 15 χρόνια προϋπηρεσίας) είναι 10%, εκτός από αυτό που έτσι και αλλιώς υπήρχε έως τώρα. Αυτό ήταν 6% για κάθε έτος πριν από το γενικό όριο, με ανώτατη ποινή προστίμου το 30% για την πενταετία. Τώρα προστίθεται σε αυτό ένα επιπλέον 10% για να αποτρέψει τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις.

2) Κατώτερο όριο συντάξεων

Το κατώτερο όριο των 486 ευρώ για χορήγηση σύνταξης μειώνεται στα 392 ευρώ, σύμφωνα με απόφαση που τέθηκε σε ισχύ από τον περασμένο Αύγουστο. Το νέο αυτό κατώτατο όριο θα χρησιμοποιείται για τον καινούργιο τρόπο υπολογισμού των συντάξεων και θα οδηγήσει έτσι σε νέες περικοπές όσους συνταξιοδοτηθούν από εδώ και στο εξής.

3) Επιβολή ορίου ηλικίας στη χορήγηση της κατώτατης σύνταξης

Ακόμα και αυτή η μειωμένη κατώτατη σύνταξη των 392 ευρώ δεν θα χορηγείται στους δικαιούχους, εάν πρώτα δεν συμπληρώσουν το 67ο έτος της ηλικίας τους. Αυτό σημαίνει ότι έως τότε θα λαμβάνουν μόνο το αναλογικό κομμάτι της σύνταξής τους, γεγονός που οδηγεί μια μερίδα νέων συνταξιούχων σε συντάξιμες αποδοχές στα επίπεδα των 200-250 ευρώ. Η συγκεκριμένη παρέμβαση επηρεάζει κυρίως όσες μητέρες με ανήλικο περίμεναν να συμπληρώσουν το όριο ηλικίας τους, ανά περίπτωση, για να συνταξιοδοτηθούν, καθώς από τα 600 ευρώ που υπολόγιζαν ότι θα μπορούσαν να πάρουν ως σύνταξη θα καταλήξουν σε πολύ μικρότερο ποσό, ίσως και κάτω από τα 300 ευρώ.

4) Κατάργηση ΕΚΑΣ:

Η συμφωνία με τους θεσμούς, όπως αποτυπώθηκε στο τρίτο Μνημόνιο, είναι σαφής και ξεκάθαρη: Εως τον Μάρτιο του 2016 η κυβέρνηση οφείλει να έχει καταργήσει τη χορήγηση του Επιδόματος Κοινωνικής Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΚΑΣ) στο 20% των «προνομιούχων» που το λαμβάνουν. Αυτό σημαίνει ότι επιβαρύνονται ειδικά εκείνοι οι χαμηλοσυνταξιούχοι δικαιούχοι έως τώρα του ΕΚΑΣ, των οποίων οι συντάξιμες αποδοχές κυμαίνονταν από 800 έως 850 ευρώ τον μήνα. Υπολογίζεται ότι το ΕΚΑΣ θα χαθεί για περίπου 75.000 δικαιούχους. Βέβαια, το συγκεκριμένο επίδομα αποτελεί «πέτρα του σκανδάλου» για τους θεσμούς και έτσι έχει ήδη αποφασιστεί η οριστική κατάργησή του το 2019. Αυτό σημαίνει ότι οι περίπου 350.000 συνταξιούχοι που λαμβάνουν σήμερα τη συγκεκριμένη επιχορήγηση θα πρέπει να συμβιβαστούν στην ιδέα ότι πολύ σύντομα θα πάψει να χορηγείται.

Οι επεμβάσεις που σχεδιάζονται ανά κλάδο για την αναπλήρωση

Ολα τα παραπάνω έχουν ήδη γίνει ή έχουν θεσμοθετηθεί για να πραγματοποιηθούν από εδώ και στο εξής. Υπάρχουν, όμως, και περικοπές που ακόμα βρίσκονται στο πεδίο της διαπραγμάτευσης. Ουσιαστικά η αλλαγή στο ποσοστό αναπλήρωσης, βάσει του οποίου χορηγούνται οι σημερινές συντάξεις, φωτογραφίζει το εύρος των περικοπών που κινδυνεύουν να υποστούν. Η... μετάφραση της αλλαγής στο σκέλος του ποσοστού αναπλήρωσης σημαίνει ότι κινδυνεύει να γίνει μείωση στις κύριες συντάξεις, η οποία θα είναι διαφορετική ανά κλάδο, με τους συνταξιούχους που προέρχονται από τις τράπεζες να βρίσκονται μπροστά σε μια νέα περικοπή της τάξης του 15% και εκείνους που προήλθαν από τον δημόσιο τομέα να αντιμετωπίζουν το φάσμα των μειώσεων κατά 20%. Αντίστοιχα στις επικουρικές συντάξεις υπολογίζεται ότι μπορεί να γίνουν περικοπές σε ειδικούς κλάδους που ενσωματώθηκαν στο ΕΤΕΑ και χορηγούν συντάξεις άνω των 168 ευρώ, που είναι ο μέσος όρος. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ο κίνδυνος σε αυτήν την περίπτωση να βρεθούν συνταξιούχοι που θα υποστούν περικοπές οι οποίες μπορεί να κυμανθούν από 6% έως 30%.